Είναι Σάββατο πρωί και ο Κώστας μου προσφέρει μια κούπα αχνιστό ελληνικό καφέ. Η Γεωργία, η σύζυγός του, ετοιμάζει το μεσημεριανό φαγητό.
- Κώστας: Σήμερα, πάλι η πίεσή μου ήταν 16 η μεγάλη με 9 η μικρή (συστολική πίεση 160/ διαστολική πίεση 90mmHg).
- Γεωργία: Τα πήρες τα φάρμακά σου;
Ο Κώστας είναι 74 ετών και πάσχει από αρτηριακή υπέρταση. Εδώ και μερικά χρόνια, οι εργαστηριακές εξετάσεις του δείχνουν αυξημένη κρεατινίνη και επίμονα αυξημένο κάλιο στον ορό, ευρήματα συμβατά με χρόνια νεφρική νόσο (ΧΝΝ).
- Κ: Τα πήρα, το πρωί, αλλά τι να το κάνεις, αφού η πίεσή μου δεν πέφτει το βράδυ. Το πρωί που ξυπνώ, η πίεσή μου είναι 16. Παίρνω το φάρμακό μου, το μεσημέρι η πίεση είναι 11 με 8 και το άλλο πρωί πάλι 16. Είμαι σίγουρος ότι πρέπει να αλλάξει το φάρμακο αφού δε δουλεύει. Να φανταστείτε, έκανα ένα πείραμα: δεν πήρα το φάρμακό μου για 5 ημέρες και δεν άλλαξε κάτι. 16 το πρωί, 11 το μεσημέρι. Δε δουλεύει σας λέω!
- Γ: Κάνε το γιατρό, να πάθουμε εμείς εγκεφαλικό!!!
Η περίπτωση του Κώστα δεν είναι ασυνήθιστη. Και έρχεται να μας υπενθυμίσει 2 πράγματα: το ζήτημα της συμμόρφωσης στη φαρμακευτική αγωγή και το πόσο σημαντικό είναι να ακούμε τον ασθενή όταν σχεδιάζουμε ή αναθεωρούμε τις θεραπευτικές στρατηγικές μας.
Τα φάρμακα δε δουλεύουν σε ασθενείς που δεν τα παίρνουν. C. Everett Koop
Μια από τις βασικές αιτίες αποτυχίας της φαρμακευτικής θεραπείας χρονίων, κυρίως, παθήσεων, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η αρτηριακή υπέρταση, είναι η κακή συμμόρφωση των ασθενών.
Οι λόγοι για τους οποίους οι ασθενείς δεν ξεκινούν ποτέ την αγωγή τους ή τη διακόπτουν ή δεν τη λαμβάνουν με το σωστό τρόπο ή την ενδεδειγμένη συχνότητα είναι πολλαπλοί. Είναι, για παράδειγμα, η πεποίθησή τους ότι το φάρμακό τους δεν έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα ή ότι η αγωγή τους μπορεί να έχει σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες.
Είναι ίσως οι συχνές και αναιτιολόγητες αλλαγές στη φαρμακευτική αγωγή, που μπορεί να πηγάζουν πότε από την προτίμηση των εκάστοτε θεραπόντων ιατρών ή, εξίσου σημαντικό, από τη σύγχυση που προκαλούν σε ασθενείς και θεράποντες οι συχνές αλλαγές στην πολιτική του φαρμάκου (βλ. γενόσημα, δραστικές ουσίες). Στις μέρες μας, παρατηρείται συχνά επίσης η έλλειψη πρόσβασης του ασθενούς στα φάρμακά του (οικονομική αδυναμία, άρση πίστωσης των φαρμακείων προς τους ασφαλισμένους του ΕΟΠΥΥ).
Η έλλειψη επικοινωνίας του ασθενούς με τον ιατρό του είναι ωστόσο, κατά τη γνώμη μου, η πιο σημαντική αιτία κακής συμμόρφωσης και αποτυχίας της θεραπείας. Αυτό οδηγεί σε ανεπαρκή κατανόηση της νόσου, του οφέλους και των κινδύνων της θεραπείας και της σωστής χρήσης των φαρμάκων.
Στην περίπτωση του Κώστα, η διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής ή η διαλείπουσα λήψη της μπορεί να οδηγήσει σε κακή ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και σε αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικών επεισοδίων, εμφράγματος του μυοκαρδίου, αμφιβληστροειδοπάθειας ή επιδείνωσης της ήδη επιβαρυμένης νεφρικής λειτουργίας του. Είναι σημαντικό να εξηγηθεί η αναγκαιότητα της φαρμακευτικής αγωγής και το όφελος από αυτήν.
Ωστόσο, η παρατήρησή του ότι το φάρμακο δε δουλεύει είναι η προσωπική του μαρτυρία και δε μπορεί να εκληφθεί ως αυθαίρετη, ακόμη κι αν στερείται επιστημονικής τεκμηρίωσης.
Το να ακούσουμε προσεκτικά την περιγραφή του μπορεί να μας βοηθήσει να επανασχεδιάσουμε τη θεραπευτική στρατηγική που έχει ακολουθηθεί ώστε να μεγιστοποιήσουμε τις πιθανότητες επιτυχίας της επόμενής μας παρέμβασης και επίτευξης των θεραπευτικών στόχων.
Γιατί μόνο η καλή σχέση ασθενούς – ιατρού μπορεί να εγγυηθεί το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα.
Σε επόμενα άρθρα θα αναπτύξουμε τους στόχους και τις θεραπευτικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση της υπέρτασης σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη ή/και έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας.
