Το ερώτημα είναι απλό: οι πολυβιταμίνες ωφελούν, βλάπτουν ή δεν κάνουν τίποτα; Η απάντηση είναι ξεκάθαρη και δημοσιεύτηκε στο Annals Of Internal Medicine:

Το ποτήρι ξεχείλισε: σταματήστε να σπαταλάτε χρήματα για πολυβιταμίνες και συμπληρώματα ιχνοστοιχείων!

Πολυβιταμίνες και συμπληρώματα: είναι μια αναπτυσσόμενη βιομηχανία, με πωλήσεις 28 δισ. δολαρίων (περίπου 20 δισ. ευρώ) μόνο για το 2010. Αλλά είναι χρήσιμες ή επιβλαβείς; Είναι μια σπατάλη πολύτιμων πόρων υγειονομικής περίθαλψης που θα μπορούσαν να δαπανηθούν καλύτερα σε πιο ευεργετικές θεραπείες;

Ας αρχίσουμε από την καρδιά. Η πρώτη μελέτη ήταν μια πολυκεντρική, διπλή-τυφλή, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο, τυχαιοποιημένη μελέτη που περιελάμβανε περισσότερους από 1.700 ασθενείς ηλικίας 50 ετών και άνω. Όλοι είχαν υποστεί πρόσφατο έμφραγμα του μυοκαρδίου. Οι ασθενείς έλαβαν είτε ένα πολυβιταμινούχο σκεύασμα μαζί με μείγμα ιχνοστοιχείων είτε εικονικό φάρμακο και παρακολουθήθηκαν για περίπου 3 χρόνια. Τα αποτελέσματα: οι επιπλέον βιταμίνες δε φάνηκε ούτε να προστατεύουν έναντι δευτερογενών καρδιαγγειακών επεισοδίων ή θανάτου ούτε να βλάπτουν.

Μια άλλη μελέτη εξέτασε την επίδραση των βιταμινών στη γνωστική λειτουργία. Στη μελέτη συμπεριλήφθηκαν σχεδόν 6.000 άντρες γιατροί ηλικίας 65 ετών και άνω, οι οποίοι παρακολουθήθηκαν για 12 χρόνια. Τα αποτελέσματα: η χρήση πολυβιταμινών δεν επιβράδυνε την εξασθένηση των γνωστικών λειτουργιών. Δεν υπήρξε καμία διαφορά στη μεταβολή της γνωστικής λειτουργίας ή τη λεκτική μνήμη μεταξύ εκείνων που πήραν και εκείνων που δεν πήραν πολυβιταμίνες, κάτι που υποδηλώνει ότι είτε η δόση των βιταμινών ήταν πολύ χαμηλή είτε πρόκειται για μια καλά διατρεφόμενη ομάδα ανθρώπων. Τα ευρήματα είναι συμβατά με ανασκόπηση καλής ποιότητας μελετών, σε 12 από τις οποίες αξιολογήθηκαν τα συμπληρώματα διατροφής, συμπεριλαμβανομένων των πολυβιταμινών, των βιταμινών του συμπλέγματος Β, των βιταμινών Ε και C και των Ω – 3 λιπαρών οξέων, σε άτομα με ήπια γνωστική ανεπάρκεια ή ήπια έως μέτρια άνοια. Κανένα από τα συμπληρώματα δε βελτίωσε τη γνωστική λειτουργία.

Επίσης, μια ανασκόπηση από την USPSTF (U.S. Preventive Services Task Force) 26 μελετών για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των συμπληρωμάτων στην πρόληψη των καρδιακών παθήσεων, του καρκίνου και του θανάτου δε βρήκε επαρκή στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι πολυβιταμίνες είναι ευεργετικές.

Άλλες μελέτες που έχουν αξιολογήσει το ρόλο των πολυβιταμινών και ιχνοστοιχείων στην πρωτογενή ή δευτερογενή πρόληψη των χρόνιων ασθενειών έχουν βρει μηδενικά αποτελέσματα ή πιθανές επιβλαβείς συνέπειες. Υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία που δείχνουν ότι η β – καροτίνη, η βιταμίνη Ε και, ενδεχομένως, οι υψηλές δόσεις της βιταμίνης Α αυξάνουν τη θνησιμότητα και ότι άλλα αντιοξειδωτικά, το φυλλικό οξύ και οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, καθώς και τα συμπληρώματα πολυβιταμινών δεν έχουν σαφές όφελος.

Παρά τις απογοητευτικές αποδείξεις ότι δεν υπάρχει όφελος ή ότι μπορεί να προκληθεί πιθανή βλάβη, η χρήση των πολυβιταμινούχων σκευασμάτων αυξήθηκε δραματικά την τελευταία 25ετία. Αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Το μήνυμα είναι απλό:

Τα περισσότερα συμπληρώματα δεν εμποδίζουν τις χρόνιες ασθένειες ή τον θάνατο, η χρήση τους δεν είναι δικαιολογημένη και θα πρέπει να αποφεύγεται.

Αυτό το μήνυμα είναι ιδιαίτερα αληθές για το γενικό πληθυσμό χωρίς σαφή αποδεικτικά στοιχεία για ελλείψεις σε μικροθρεπτικά συστατικά, κάτι που αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος των χρηστών συμπληρωμάτων διατροφής, τόσο στις ΗΠΑ όσο και σε άλλες χώρες.

Τα παραπάνω στοιχεία έχουν συνέπειες και για την έρευνα. Τα αντιοξειδωτικά, το φολικό οξύ και οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β είναι επιβλαβείς ή αναποτελεσματικές για την πρόληψη των χρόνιων ασθενειών και δεν δικαιολογούνται πλέον άλλες μεγάλες κλινικές μελέτες πρόληψης. Η βιταμίνη D, ωστόσο, είναι μια ανοιχτή περιοχή έρευνας, ιδιαίτερα σε άτομα με ανεπάρκεια. Οι κλινικές μελέτες έχουν διφορούμενα και μερικές φορές αντιφατικά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, τα συμπληρώματα βιταμίνης D, τα οποία θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην πρόληψη των πτώσεων σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, μείωσαν τον κίνδυνο των πτώσεων σε μερικές μελέτες, δεν είχαν καμία επίδραση στις περισσότερες, ενώ προκάλεσαν αύξηση (!!!) των πτώσεων σε 1 μελέτη.

Παρά το γεγονός ότι χρειάζονται μελλοντικές μελέτες για να διευκρινιστεί η κατάλληλη χρήση των συμπληρωμάτων βιταμίνης D, η σημερινή εκτεταμένη χρήση τους δε βασίζεται σε αδιάσειστα στοιχεία ότι τα οφέλη υπερτερούν των κινδύνων.

Εν κατακλείδι, η β-καροτίνη, η βιταμίνη Ε και, ενδεχομένως, οι υψηλές δόσεις των συμπληρωμάτων βιταμίνης Α είναι βλαβερές. Άλλα αντιοξειδωτικά, το φυλλικό οξύ και οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, καθώς και οι πολυβιταμίνες και τα συμπληρώματα ιχνοστοιχείων είναι αναποτελεσματικά για την πρόληψη της θνησιμότητας ή νοσηρότητας που οφείλονται σε μείζονες χρόνιες ασθένειες.

Τα συμπληρώματα διατροφής σε καλά διατρεφόμενους ενήλικες δεν έχουν σαφές όφελος και θα μπορούσαν ακόμη και να είναι βλαβερά. Έτσι, δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για την πρόληψη των χρόνιων ασθενειών.