Ποιος φροντίζει καλύτερα την υγεία του, οι άνδρες ή οι γυναίκες; Είμαι βέβαιος ότι οι περισσότεροι θα απαντήσουν το δεύτερο, αυθόρμητα το έκανα κι εγώ.

Είναι αρκετή, όμως, αυτή η κοινή πεποίθηση και πώς μεταφράζεται στην πραγματικότητα ως προς την ποιότητα της φροντίδας των γυναικών με διαβήτη, κι όχι μόνο;

Αφορμή για την αναζήτησή μου ήταν η εντύπωση που έχει δημιουργηθεί στους γιατρούς που ασχολούνται με τον διαβήτη ότι οι άνδρες είναι εκείνοι που δεν ακολουθούν τις συνιστώμενες οδηγίες, δεν παίρνουν τα φάρμακά τους και δεν είναι συνεπείς στα ραντεβού τους για επανεξέταση. Είναι πράγματι έτσι;

Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Journal of Women’s Health έρχεται ν’ ανατρέψει την παραπάνω κοινή πεποίθηση. Στη μελέτη αυτή, η οποία συμπεριέλαβε περίπου 29,5 εκατομμύρια (!!!) ασφαλισμένους των Η.Π.Α., οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι γυναίκες ήταν λιγότερο πιθανό να συμμορφώνονται με την αγωγή τους για το διαβήτη και την πρόληψη καρδιαγγειακών επεισοδίων, σε σύγκριση με τους άνδρες. Αυτή η διαφορά παρατηρήθηκε για τα από του στόματος αντιδιαβητικά φάρμακα, τα φάρμακα για τη χοληστερόλη, την υπέρταση και τα αντιαιμοπεταλιακά.

Οι γυναίκες ήταν επίσης λιγότερο πιθανό να λάβουν τα φάρμακα που συνιστώνται για τους περισσότερους ασθενείς με διαβήτη και καρδιαγγειακές παθήσεις, σύμφωνα με τις κλινικές κατευθυντήριες οδηγίες. Για παράδειγμα, στις γυναίκες ήταν λιγότερο πιθανό απ’ ό,τι στους άνδρες να συνταγογραφηθεί ένας β-αποκλειστής μετά από έμφραγμα του μυοκαρδίου (63,4% των γυναικών έναντι 69,3% των ανδρών) καθώς και μια από τις συνιστώμενες κατηγορίες αντιυπερτασικών φαρμάκων ως μέρος της θεραπείας τους.

Η πιο εντυπωσιακή διαφορά ήταν για τους ενήλικες με ιστορικό στεφανιαίας νόσου, όπου διαπιστώθηκε ότι στις γυναίκες ήταν πολύ λιγότερο πιθανό απ’ ό,τι στους άνδρες να συνταγογραφηθεί ένα φάρμακο μείωσης της χοληστερόλης (59,0 % των γυναικών έναντι 71,5 % των ανδρών).

Σημαντικές διαφορές παρατηρήθηκαν επίσης στην παρακολούθηση της θεραπείας. Οι γυναίκες με διαβήτη ήταν λιγότερο πιθανό να κάνουν εξέταση για τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (A1C) ή την “κακή” χοληστερόλη (LDL) σε σχέση με τους άνδρες. Ομοίως, μεταξύ των ασθενών που χρησιμοποιούν ινσουλίνη, οι γυναίκες παρακολουθούσαν λιγότερο συχνά τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα τους, όπως εκτιμήθηκε από τη χρήση των ταινιών μέτρησης σακχάρου.

Επιπλέον, μια ανάλυση μελετών που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Diabetic Medicine αναδεικνύει ότι η ηλικία και το γυναικείο φύλο είναι παράγοντες που λιγοστεύουν τις πιθανότητες να ακολουθείται η συνιστώμενη θεραπεία με ινσουλίνη.

Οι γυναίκες επισκέπτονται πιο συχνά τους γιατρούς και λαμβάνουν συνταγές με περισσότερα φάρμακα σε σχέση με τους άνδρες, ενώ είναι ακόμη πιο πιθανό να πάρουν πολλά φάρμακα για οξείες καταστάσεις. Και παρόλο που αιωρείται η εντύπωση ότι είναι περισσότερο προορατικές σε σχέση με την υγεία τους, τα αποτελέσματα των παραπάνω μελετών δείχνουν ότι υπάρχει ένα μεγάλο κενό μεταξύ αυτού που αναζητούν κι αυτού που τελικά (εισ)πράττουν.

Οι λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό δεν είναι ξεκάθαροι, τουλάχιστον σε μένα. Είναι βαθιά ριζωμένη η αντίληψη στην κοινωνία ότι η γυναίκα θα φροντίσει τόσο για την υγιεινή του σπιτιού όσο και για την υγεία των άλλων μελών στην οικογένεια. Εκείνη θα μεριμνήσει για τη διατροφή, την καθαριότητα, αλλά και τη φροντίδα των μελών της οικογένειας (συντρόφου, παιδιών, εγγονών, γονέων!!!) είτε αυτοί μένουν κάτω από την ίδια στέγη είτε όχι. Το να παραμελήσει τον εαυτό της είναι ένα σοβαρό ενδεχόμενο, ειδικά στις μέρες μας.

Το σημαντικό που προκύπτει από τις παραπάνω αναφορές και πρέπει ν’ αλλάξει είναι η στάση των γιατρών απέναντι στις γυναίκες με διαβήτη.

Το ότι δεν συνταγογραφούνται τα συνιστώμενα από τις κατευθυντήριες οδηγίες φάρμακα και δε γίνεται η παρακολούθηση των παραμέτρων του γλυκαιμικού ελέγχου με την απαιτούμενη ένταση και συνέπεια είναι, ενδεχομένως, αποτελέσματα της μεροληψίας των ιατρών απέναντι στις γυναίκες με διαβήτη και όχι ευθύνη των τελευταίων. Αν έχει εδραιωθεί η πεποίθηση ότι η συμπεριφορά των γυναικών με διαβήτη είναι δεδομένα συνεπής, αυτό δεν φαίνεται να υποστηρίζεται από την έρευνα.

Οι 2 παραπάνω μελέτες δε μπορούν ασφαλώς να περιγράψουν τη συνολική θεραπευτική προσέγγιση και τις διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών με διαβήτη. Υπάρχουν και αντίθετα ευρήματα, όπως αυτά μιας ομάδας ερευνητών από τη Γερμανία, η οποία δημοσίευσε στο περιοδικό Diabetes Research & Clinical Practice ότι οι άνδρες με κακή συμμόρφωση στη φαρμακευτική αγωγή τους παρουσίαζαν, σε μεγαλύτερο ποσοστό απ’ ό,τι οι γυναίκες, κακή ρύθμιση του σακχάρου.

Φαίνεται ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ γυναικών και ανδρών στην ένταση της χρήσης φαρμάκων, την προσήλωσή τους στην αγωγή, αλλά και την πιθανότητα να τους χορηγηθεί φαρμακευτική αγωγή με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες. Οι διαφορές αυτές υποδεικνύουν την ανάγκη για πιο εξατομικευμένη επιλογή φαρμάκων, αλλά και συνολική θεραπευτική αντιμετώπιση για τη βελτίωση των κλινικών αποτελεσμάτων.

Γιατί η υγεία (των γυναικών) δεν είναι δεδομένη!

Η οστεοπόρωση είναι μια ύπουλη νόσος που καθιστά το σκελετό μας ευάλωτο στα κατάγματα. Παρά το ότι υπάρχουν αρκετές και αποτελεσματικές παρεμβάσεις για την πρόληψη του κινδύνου καταγμάτων, η αποτυχία να ακολουθήσουμε με συνέπεια τη φαρμακευτική μας αγωγή έχει αποκαρδιωτικές και δραματικές συνέπειες στην ποιότητα ζωής μας.

Πριν από λίγες ημέρες, μίλησα με μια ασθενή, η οποία είχε ολοκληρώσει ένα διετή θεραπευτικό κύκλο για την οστεοπόρωση και έχρηζε επαναξιολόγησης για συνέχιση ή όχι της θεραπείας της με κάποια εναλλακτική φαρμακευτική αγωγή. Η ασθενής, έχοντας ιστορικό πολλαπλών σπονδυλικών καταγμάτων, είχε επισκεφθεί τον ιατρό της, ο οποίος της πρότεινε μια νέα θεραπεία.

Η νέα θεραπεία δεν ξεκίνησε διότι η ασθενής, διαβάζοντας το συνοδευτικό φύλλο οδηγιών του φαρμάκου, προβληματίστηκε για τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες. Δε συμβουλεύτηκε, ωστόσο, τον ιατρό της και πέρασαν έκτοτε 2 και πλέον μήνες χωρίς να λαμβάνει καμία αγωγή.

Πόσο ασφαλής είναι όμως αυτή η στάση απέναντι σ’ ένα τόσο σοβαρό πρόβλημα υγείας; Ας θυμηθούμε μερικά πράγματα που λέγαμε πριν από 2 περίπου χρόνια στην Παγκόσμια Ημέρα Οστεοπόρωσης, το 2011.

• Τί είναι η οστεοπόρωση;

Η οστεοπόρωση είναι μια χρόνια νόσος που χαρακτηρίζεται από μειωμένη αντοχή των οστών στα μηχανικά ερεθίσματα που έχει σαν συνέπεια την πρόκληση καταγμάτων. Προσβάλλει γυναίκες και άνδρες και η επίπτωσή της αυξάνεται παγκοσμίως με την πάροδο των ετών, ενώ αν δεν προκαλέσει κάποιο κάταγμα, συνήθως δε συνοδεύεται από συμπτώματα.

• Υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες κατά της οστεοπόρωσης; Κι αν ναι, γιατί πολλοί ασθενείς εξακολουθούν να παρουσιάζουν κατάγματα;

Τα τελευταία χρόνια, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης. Τα φάρμακα που έχουμε στη διάθεσή μας είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά στη μείωση του κινδύνου καταγμάτων, ενώ και η ασφάλειά τους είναι επιβεβαιωμένη στην πράξη.

Ωστόσο, ένας από τους βασικούς λόγους αποτυχίας της θεραπείας είναι το ότι αρκετοί ασθενείς δε λαμβάνουν τα φάρμακά τους όσο συχνά θα έπρεπε ή για το χρονικό διάστημα που συνέστησε ο ιατρός τους. Έχει παρατηρηθεί ότι περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς διακόπτουν την αγωγή τους πριν την ολοκλήρωση 12 μηνών θεραπείας.

• Γιατί μια θεραπεία πρέπει να είναι ολοκληρωμένη, δηλαδή να έχει διάρκεια και συνέπεια;

Για να αποκομίσουμε το μέγιστο όφελος από τη θεραπεία κατά της οστεοπόρωσης χρειάζεται να παίρνουμε τα φάρμακά μας με το σωστό τρόπο και με τη συνιστώμενη διάρκεια. Έτσι, αυτά θα απορροφώνται καλύτερα, θα επιτυγχάνεται μεγαλύτερη συγκέντρωσή τους στα κόκκαλά μας και θα μπορούν να δράσουν εκεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς που διέκοψαν την αγωγή τους υπέστησαν περισσότερα κατάγματα από αυτούς που τη συνέχιζαν. Έτσι, ακόμη κι αν αισθάνομαστε πολύ καλά, είναι πολύ σημαντικό να  παίρνουμε τα φάρμακά μας.

• Δεν θέλω να παίρνω φάρμακα, πράττω σωστά;

Το ανθρώπινο σώμα είναι ένα από τα τελειότερα δημιουργήματα στη φύση. Για διάφορους λόγους ωστόσο, μπορεί να παρουσιάσει δυσλειτουργίες και φθορά. Η ηλικία είναι μονάχα ένας από τους λόγους αυτής της φθοράς και η πρόοδος της επιστήμης και της φαρμακευτικής έχει συμβάλλει στην αναχαίτιση αυτής της διαδικασίας, την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Αυτός είναι και ο στόχος της χορήγησης φαρμακευτικής αγωγής κατά της οστεοπόρωσης. Σήμερα, έχουμε τα μέσα για την αντιμετώπισή της. Γιατί θα πρέπει η ευκαιρία αυτή να χαθεί;

• Συχνά παραλείπω μερικές δόσεις της φαρμακευτικής μου αγωγής. Τι πρέπει να κάνω;

Το να παραλείψουμε μια δόση είναι πιο συχνό απ’ ό,τι νομίζουμε. Τονίστηκε παραπάνω η σπουδαιότητα της σωστής και τακτικής λήψης της φαρμακευτικής μας αγωγής.

Σε περίπτωση που παραλείψουμε μια δόση, θα πρέπει να ανατρέξουμε στο φύλλο οδηγιών για το χρήστη ή να συμβουλευτούμε το φαρμακοποιό μας. Αν, για οποιονδήποτε λόγο, παραλείψουμε περισσότερες δόσεις ή δεν εμφανιστούμε στην προκαθορισμένη ημερομηνία για την επανάληψη ενέσιμης θεραπείας, οφείλουμε να ενημερώσουμε το γιατρό μας. Με αυτόν τον τρόπο θα εκθέσουμε τους προβληματισμούς μας και θα συμβάλλουμε ενεργά στη βελτιστοποίηση του θεραπευτικού σχήματος, είτε διατηρήσουμε το ίδιο είτε το αλλάξουμε.

Στην αντιμετώπιση χρονίων παθήσεων, όπως η οστεοπόρωση, γιατρός και ασθενής είναι συνοδοιπόροι. Η επιλογή, η εμπιστοσύνη και η ενημέρωση προς, αλλά και από το γιατρό είναι κλειδιά για την επιτυχία μιας μακροχρόνιας θεραπευτικής σχέσης.

• Μετά από μια συγκεκριμένη αγωγή αυξήθηκε η οστική μου πυκνότητα. Θα πρέπει να σταματήσω την θεραπεία;

Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας είναι σπουδαίο εργαλείο στην παρακολούθηση της θεραπείας της οστεοπόρωσης και την εκτίμηση της αποτελεσματικότητάς της.

Μια επόμενη μέτρηση μπορεί να δείξει αύξηση της οστικής πυκνότητας, στοιχείο που μπορεί να υποδηλώνει βελτίωση και γεμίζει με ικανοποίηση ασθενείς και γιατρούς. Άλλοτε πάλι, μπορεί να δείξει μείωση της οστικής πυκνότητας. Και αναρωτιέται κανείς: «Τσάμπα» τα έπαιρνα όλα αυτά τα φάρμακα;

Δεν πρέπει να βιαζόμαστε να αξιολογήσουμε τα αποτελέσματα της φαρμακευτικής θεραπείας. Το όφελος από την αγωγή κατά της οστεοπόρωσης είναι μεγάλο. Μπορεί να είναι άμεσο, αλλά συνήθως φαίνεται μετά από αρκετά χρόνια. Ούτε ο ενθουσιασμός ούτε η απογοήτευση είναι σύμμαχοι στην αντιμετώπιση χρονίων παθήσεων, όπως είναι η οστεοπόρωση.

Η επικοινωνία και η εμπιστοσύνη στο γιατρό μας, αλλά και η επίγνωση του τι κάνουμε και γιατί το κάνουμε είναι η μεγαλύτερη εγγύηση για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας μας.

• Γιατί ο γνωστός/φίλος/συγγενής μου που έχει την ίδια πάθηση με εμένα λαμβάνει εντελώς διαφορετική αγωγή;

Κάθε ζωντανός οργανισμός είναι διαφορετικός. Αυτή είναι η ομορφιά της φύσης. Έτσι, ένα φάρμακο μπορεί να είναι περισσότερο ταιριαστό σε έναν ανθρώπινο οργανισμό σε σχέση με κάποιο άλλο. Οι γιατροί το ονομάζουν «εξατομίκευση της θεραπείας».

Οι ιδιαιτερότητες που διαφοροποιούν την επιλογή ενός σκευάσματος μπορεί να σχετίζονται με την ηλικία, την παρουσία άλλων χρονίων νοσημάτων, τον τρόπο ζωής, τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες αλλά και την προτίμηση του ασθενούς. Όλα θα πρέπει να ζυγίζονται για να επιτύχουμε το μέγιστο δυνατό όφελος από τη θεραπεία.

Είναι πολύ σημαντικό να μοιραζόμαστε με τους συγγενείς ή τους φίλους μας πληροφορίες σχετικά με την θεραπεία κατά της οστεοπόρωσης. Συχνά, βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα την πάθησή μας. Απ’ την άλλη, κινδυνεύουμε να συντηρήσουμε «μύθους» και να πέσουμε θύματα παραπληροφόρησης. Η συζήτηση με το γιατρό μας θα μας βοηθήσει να κάνουμε τη βέλτιστη επιλογή γιατί – μην το ξεχνάμε – το φάρμακο προορίζεται για εμάς.

• Επειδή παίρνω φάρμακα και για άλλες παθήσεις, προτιμώ να σταματήσω την θεραπεία για την οστεοπόρωση. Έχω δίκιο;

Πολλοί άνθρωποι παίρνουν φάρμακα για συχνές παθήσεις, όπως η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπερχοληστερολαιμία, η οστεοαρθρίτιδα, τα αναπνευστικά και άλλα νοσήματα. Ωστόσο, η επίπτωση της οστεοπόρωσης έχει συστηματικά υποεκτιμηθεί. Αυτό δεν είναι μόνο επικίνδυνο, αλλά οδυνηρό για όσους βιώνουν τις συνέπειες των καταγμάτων.

Ένα κάταγμα είναι τόσο επώδυνο που μπορεί να εκτοξεύσει την αρτηριακή πίεση και να απορρυθμίσει δραματικά το σάκχαρο. Η προοδευτική απώλεια ύψους και η κύφωση επιβαρύνουν την αναπνευστική και καρδιακή λειτουργία. Η ακινητοποίηση συμβάλλει στην αύξηση του σωματικού βάρους και στην άνοδο των επιπέδων των λιπιδίων.

Κάθε σύστημα αλληλεπιδρά αρμονικά με τα υπόλοιπα και όταν πάσχει το ένα νοσεί όλος ο οργανισμός. Έτσι πρέπει να βλέπουμε το ανθρώπινο σώμα, σαν ένα. Δεν υπάρχει χώρος για διαχωρισμούς όταν στόχος είναι η ποιότητα ζωής.

Η οστεοπόρωση είναι μια ύπουλη νόσος. Ερευνητές, θεραπευτές, φαρμακευτικές εταιρείες και ασθενείς, όλοι μαζί έχουν καταφέρει σημαντικά βήματα στην αντιμετώπισή της και συνεχίζουν να εργάζονται για να μας προσφέρουν καλύτερη ποιότητα ζωής.

Παίρνουμε τα φάρμακά μας όπως και για όσο πρέπει για να έχουμε γερά κόκκαλα. Και «γερά κόκκαλα» σημαίνει περισσότερος χρόνος για ευχάριστη και παραγωγική εργασία, διασκέδαση και προσφορά σε αυτούς που αγαπάμε χωρίς περιορισμούς και εξαρτήσεις.

Δε θυσιάζουμε τίποτε από αυτά. Εσύ;

Είναι Σάββατο πρωί και ο Κώστας μου προσφέρει μια κούπα αχνιστό ελληνικό καφέ. Η Γεωργία, η σύζυγός του, ετοιμάζει το μεσημεριανό φαγητό.

• Κώστας: Σήμερα, πάλι η πίεσή μου ήταν 16 η μεγάλη με 9 η μικρή (συστολική πίεση 160/ διαστολική πίεση 90mmHg).
• Γεωργία: Τα πήρες τα φάρμακά σου;

Ο Κώστας είναι 74 ετών και πάσχει από αρτηριακή υπέρταση. Εδώ και μερικά χρόνια, οι εργαστηριακές εξετάσεις του δείχνουν αυξημένη κρεατινίνη και επίμονα αυξημένο κάλιο στον ορό, ευρήματα συμβατά με χρόνια νεφρική νόσο (ΧΝΝ).

• Κ: Τα πήρα, το πρωί, αλλά τι να το κάνεις, αφού η πίεσή μου δεν πέφτει το βράδυ. Το πρωί που ξυπνώ, η πίεσή μου είναι 16. Παίρνω το φάρμακό μου, το μεσημέρι η πίεση είναι 11 με 8 και το άλλο πρωί πάλι 16. Είμαι σίγουρος ότι πρέπει να αλλάξει το φάρμακο αφού δε δουλεύει. Να φανταστείτε, έκανα ένα πείραμα: δεν πήρα το φάρμακό μου για 5 ημέρες και δεν άλλαξε κάτι. 16 το πρωί, 11 το μεσημέρι. Δε δουλεύει σας λέω!
• Γ: Κάνε το γιατρό, να πάθουμε εμείς εγκεφαλικό!!!

Η περίπτωση του Κώστα δεν είναι ασυνήθιστη. Και έρχεται να μας υπενθυμίσει 2 πράγματα: το ζήτημα της συμμόρφωσης στη φαρμακευτική αγωγή και το πόσο σημαντικό είναι να ακούμε τον ασθενή όταν σχεδιάζουμε ή αναθεωρούμε τις θεραπευτικές στρατηγικές μας.

Τα φάρμακα δε δουλεύουν σε ασθενείς που δεν τα παίρνουν. C. Everett Koop

Μια από τις βασικές αιτίες αποτυχίας της φαρμακευτικής θεραπείας χρονίων, κυρίως, παθήσεων, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η αρτηριακή υπέρταση, είναι η κακή συμμόρφωση των ασθενών.

Οι λόγοι για τους οποίους οι ασθενείς δεν ξεκινούν ποτέ την αγωγή τους ή τη διακόπτουν ή δεν τη λαμβάνουν με το σωστό τρόπο ή την ενδεδειγμένη συχνότητα είναι πολλαπλοί. Είναι, για παράδειγμα, η πεποίθησή τους ότι το φάρμακό τους δεν έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα ή ότι η αγωγή τους μπορεί να έχει σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες.

Είναι ίσως οι συχνές και αναιτιολόγητες αλλαγές στη φαρμακευτική αγωγή, που μπορεί να πηγάζουν πότε από την προτίμηση των εκάστοτε θεραπόντων ιατρών ή, εξίσου σημαντικό, από τη σύγχυση που προκαλούν σε ασθενείς και θεράποντες οι συχνές αλλαγές στην πολιτική του φαρμάκου (βλ. γενόσημα, δραστικές ουσίες). Στις μέρες μας, παρατηρείται συχνά επίσης η έλλειψη πρόσβασης του ασθενούς στα φάρμακά του (οικονομική αδυναμία, άρση πίστωσης των φαρμακείων προς τους ασφαλισμένους του ΕΟΠΥΥ).

Η έλλειψη επικοινωνίας του ασθενούς με τον ιατρό του είναι ωστόσο, κατά τη γνώμη μου, η πιο σημαντική αιτία κακής συμμόρφωσης και αποτυχίας της θεραπείας. Αυτό οδηγεί σε ανεπαρκή κατανόηση της νόσου, του οφέλους και των κινδύνων της θεραπείας και της σωστής χρήσης των φαρμάκων.

Στην περίπτωση του Κώστα, η διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής ή η διαλείπουσα λήψη της μπορεί να οδηγήσει σε κακή ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και σε αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικών επεισοδίων, εμφράγματος του μυοκαρδίου, αμφιβληστροειδοπάθειας ή επιδείνωσης της ήδη επιβαρυμένης νεφρικής λειτουργίας του. Είναι σημαντικό να εξηγηθεί η αναγκαιότητα της φαρμακευτικής αγωγής και το όφελος από αυτήν.

Ωστόσο, η παρατήρησή του ότι το φάρμακο δε δουλεύει είναι η προσωπική του μαρτυρία και δε μπορεί να εκληφθεί ως αυθαίρετη, ακόμη κι αν στερείται επιστημονικής τεκμηρίωσης.

Το να ακούσουμε προσεκτικά την περιγραφή του μπορεί να μας βοηθήσει να επανασχεδιάσουμε τη θεραπευτική στρατηγική που έχει ακολουθηθεί ώστε να μεγιστοποιήσουμε τις πιθανότητες επιτυχίας της επόμενής μας παρέμβασης και επίτευξης των θεραπευτικών στόχων.

Γιατί μόνο η καλή σχέση ασθενούς – ιατρού μπορεί να εγγυηθεί το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα.

Σε επόμενα άρθρα θα αναπτύξουμε τους στόχους και τις θεραπευτικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση της υπέρτασης σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη ή/και έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας.

Η παρακάτω παρουσίαση με τίτλο: “Η συμμόρφωση των ασθενών στην αντιοστεοπορωτική αγωγή” προβλήθηκε στην επιστημονική εκδήλωση: “Θέματα με Κλινικό Ενδιαφέρον στην Ορθοπαιδική Ειδικότητα” που πραγματοποιήθηκε στην Κυλλήνη, στις 25 Ιουνίου 2011.

[gview file=”http://endotera.gr/wp-content/uploads/2013/02/Συμμόρφωση-των-ασθενών-στην-αντιοστεοπορωτική-αγωγή-for-PDF.pdf”]