Η Εθνική Ομάδα Κατευθυντήριων Οδηγιών για την Οστεοπόρωση (NOGG) του Ηνωμένου Βασιλείου ανανέωσε τις κατευθυντήριες οδηγίες του 2009 σχετικά με την διάγνωση και αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες καθώς και σε άνδρες άνω των 50 ετών. Οι νέες συστάσεις δημοσιεύθηκαν στο Maturitas.

“Από το 2009 υπήρξε μια σειρά από εξελίξεις, ιδίως όσον αφορά στην οστεοπόρωση που προκαλείται από γλυκοκορτικοειδή, το ρόλο του ασβεστίου και της βιταμίνης D καθώς και τα οφέλη και τους κινδύνους από τη μακροχρόνια θεραπεία με διφωσφονικά,” γράφουν οι συντελεστές της ομάδας. “Επιπλέον έχουν εγκριθεί νέες φαρμακολογικές παρεμβάσεις για την πρόληψη της οστεοπόρωσης που προκαλείται από γλυκοκορτικοειδή και την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και άνδρες που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων.”

Διάγνωση της οστεοπόρωσης

Η διάγνωση της οστεοπόρωσης στηρίζεται στην ποσοτική εκτίμηση της οστικής πυκνότητας (BMD), συνήθως με τη μέθοδο της απορρόφησης ακτίνων Χ διπλής ενέργειας (DXA). Η οστεοπόρωση ορίζεται ως τιμή για την BMD 2,5 μονάδων κάτω από τη μέση τιμή νεαρών ενηλίκων (T-score μικρότερο ή ίσο με -2,5 SD). Η σοβαρή οστεοπόρωση (εγκατεστημένη οστεοπόρωση) περιγράφει την οστεοπόρωση με την παρουσία ενός ή περισσότερων καταγμάτων.

Τα διαγνωστικά όρια μπορεί να διαφέρουν από τα όρια παρέμβασης για διάφορους λόγους. Ο κίνδυνος κατάγματος ποικίλει σε διαφορετικές ηλικίες, ακόμη και με το ίδιοT-score. Επιπλέον, άλλοι παράγοντες καθορίζουν τα όρια παρέμβασης συμπεριλαμβανομένης της παρουσίας κλινικών παραγόντων κινδύνου (CRFs) καθώς και το κόστος και τα οφέλη της θεραπείας.

Διερεύνηση της οστεοπόρωσης

Οι στόχοι του ιστορικού, της κλινικής εξέτασης και των παρακλινικών/εργαστηριακών εξετάσεων είναι:

• ο αποκλεισμός καταστάσεων που μιμούνται την οστεοπόρωση (π.χ. οστεομαλακία, πολλαπλούν μυέλωμα),
• ο προσδιορισμός των αιτίων της οστεοπόρωσης και των παραγόντων κινδύνου,
• η αξιολόγηση του κινδύνου νέων καταγμάτων και
• η επιλογή της καταλληλότερης θεραπείας.

Βασικά βήματα στη διερεύνηση της οστεοπόρωσης

Ιστορικό και κλινική εξέταση

Γενική εξέταση αίματος, ταχύτητα καθίζησης ή C-αντιδρώσα πρωτεΐνη, ασβέστιο, αλβουμίνη, κρεατινίνη, φωσφόρος, αλκαλική φωσφατάση και ηπατικές τρανσαμινάσες

Δοκιμασίες λειτουργίας του θυρεοειδούς

Μέτρηση Οστικής πυκνότητας (DXA)

Συμπληρωματικός έλεγχος, όπου ενδείκνυται:

• Πλάγιες ακτινογραφίες της οσφυϊκής και θωρακικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης
• Ανοσοηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών
• 25-υδροξυβιταμίνη D (25OHD) και παραθορμόνη (PTH) ορού
• Τεστοστερόνη, SHBG, FSH, LH (στους άνδρες, για διερεύνηση υπογοναδισμού)
• Προλακτίνη ορού
• Κορτιζόλη στα ούρα 24ώρου / δοκιμασία καταστολής με δεξαμεθαζόνη (για αποκλεισμό υπερκορτιζολαιμίας)
• Αντισώματα έναντι ενδομυΐου ή / και ιστικής τρανσγλουταμινάσης (διερεύνηση κοιλιοκάκης)
• Σπινθηρογράφημα οστών
• Δείκτες οστικού μεταβολισμού
• Απέκκριση ασβεστίου στα ούρα

Κλινικοί παράγοντες κινδύνου για κατάγματα

Η εκτίμηση του καταγματικού κινδύνου γίνεται είτε αναζητώντας ένα προηγούμενο κάταγμα ή την παρουσία σημαντικών παραγόντων κινδύνου, μερικοί από τους οποίους μπορεί να δρουν ανεξάρτητα από την οστική πυκνότητα, ενώ άλλοι αυξάνουν τον κίνδυνο κατάγματος μέσω της σύνδεσής τους με μια χαμηλή οστική πυκνότητα.

Κλινικοί παράγοντες που χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση του κινδύνου κατάγματος.

Ηλικία

Φύλο

Χαμηλός δείκτης μάζας σώματος (≤ 19kg/m2)

Προηγούμενο κάταγμα ευθραυστότητας, ιδιαίτερα του ισχίου, του καρπού και της σπονδυλικής στήλης

Ιστορικό κατάγματος του ισχίου στους γονείς

Τρέχουσα θεραπεία με γλυκοκορτικοειδή (οποιαδήποτε δόση, από το στόμα, για 3 μήνες ή περισσότερο)

Κάπνισμα

Κατανάλωση 3 ή περισσότερων μονάδων αλκοόλ ημερησίως

Δευτερογενή αίτια οστεοπόρωσης

Ρευματοειδής αρθρίτιδα

Μη θεραπευόμενος υπογοναδισμός σε άνδρες και γυναίκες

Παρατεταμένη ακινησία

Μεταμόσχευση οργάνων

Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1

Υπερθυρεοειδισμός

Γαστρεντερική νόσος

Χρόνια ηπατική νόσος

Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια

Πτώσεις

Έχουν αναπτυχθεί αλγόριθμοι που ενσωματώνουν το βάρος των παραγόντων κινδύνου στον κίνδυνο κατάγματος με ή χωρίς πληροφορίες σχετικά με την οστική πυκνότητα. Το εργαλείο FRAX ® υπολογίζει την 10-ετή πιθανότητα κατάγματος του ισχίου ή μείζονος οστεοπορωτικού κατάγματος (σπονδυλικής στήλης, ισχίου, αντιβραχίου ή βραχιονίου οστού). Οι πιθανότητες μπορούν να υπολογιστούν για πολλές ευρωπαϊκές χώρες,συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.

“Οι συστάσεις που περιλαμβάνονται στις κατευθυντήριες οδηγίες στοχεύουν στην ενίσχυση των θεραπευτικών αποφάσεων και όχι στο να αντικαταστήσουν την ανάγκη για κλινική κρίση στη φροντίδα των ασθενών”, σημειώνουν οι συντελεστές της ομάδας.

Πώς γίνεται η επιλογή και ποια είναι η βέλτιστη διάρκεια της θεραπείας για την οστεοπόρωση; Διαβάστε εδώ.

Πηγές: Medscape, FRAX, ΕΟΦ

Η οστεοπόρωση είναι μια ύπουλη νόσος που καθιστά το σκελετό μας ευάλωτο στα κατάγματα. Παρά το ότι υπάρχουν αρκετές και αποτελεσματικές παρεμβάσεις για την πρόληψη του κινδύνου καταγμάτων, η αποτυχία να ακολουθήσουμε με συνέπεια τη φαρμακευτική μας αγωγή έχει αποκαρδιωτικές και δραματικές συνέπειες στην ποιότητα ζωής μας.

Πριν από λίγες ημέρες, μίλησα με μια ασθενή, η οποία είχε ολοκληρώσει ένα διετή θεραπευτικό κύκλο για την οστεοπόρωση και έχρηζε επαναξιολόγησης για συνέχιση ή όχι της θεραπείας της με κάποια εναλλακτική φαρμακευτική αγωγή. Η ασθενής, έχοντας ιστορικό πολλαπλών σπονδυλικών καταγμάτων, είχε επισκεφθεί τον ιατρό της, ο οποίος της πρότεινε μια νέα θεραπεία.

Η νέα θεραπεία δεν ξεκίνησε διότι η ασθενής, διαβάζοντας το συνοδευτικό φύλλο οδηγιών του φαρμάκου, προβληματίστηκε για τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες. Δε συμβουλεύτηκε, ωστόσο, τον ιατρό της και πέρασαν έκτοτε 2 και πλέον μήνες χωρίς να λαμβάνει καμία αγωγή.

Πόσο ασφαλής είναι όμως αυτή η στάση απέναντι σ’ ένα τόσο σοβαρό πρόβλημα υγείας; Ας θυμηθούμε μερικά πράγματα που λέγαμε πριν από 2 περίπου χρόνια στην Παγκόσμια Ημέρα Οστεοπόρωσης, το 2011.

• Τί είναι η οστεοπόρωση;

Η οστεοπόρωση είναι μια χρόνια νόσος που χαρακτηρίζεται από μειωμένη αντοχή των οστών στα μηχανικά ερεθίσματα που έχει σαν συνέπεια την πρόκληση καταγμάτων. Προσβάλλει γυναίκες και άνδρες και η επίπτωσή της αυξάνεται παγκοσμίως με την πάροδο των ετών, ενώ αν δεν προκαλέσει κάποιο κάταγμα, συνήθως δε συνοδεύεται από συμπτώματα.

• Υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες κατά της οστεοπόρωσης; Κι αν ναι, γιατί πολλοί ασθενείς εξακολουθούν να παρουσιάζουν κατάγματα;

Τα τελευταία χρόνια, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης. Τα φάρμακα που έχουμε στη διάθεσή μας είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά στη μείωση του κινδύνου καταγμάτων, ενώ και η ασφάλειά τους είναι επιβεβαιωμένη στην πράξη.

Ωστόσο, ένας από τους βασικούς λόγους αποτυχίας της θεραπείας είναι το ότι αρκετοί ασθενείς δε λαμβάνουν τα φάρμακά τους όσο συχνά θα έπρεπε ή για το χρονικό διάστημα που συνέστησε ο ιατρός τους. Έχει παρατηρηθεί ότι περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς διακόπτουν την αγωγή τους πριν την ολοκλήρωση 12 μηνών θεραπείας.

• Γιατί μια θεραπεία πρέπει να είναι ολοκληρωμένη, δηλαδή να έχει διάρκεια και συνέπεια;

Για να αποκομίσουμε το μέγιστο όφελος από τη θεραπεία κατά της οστεοπόρωσης χρειάζεται να παίρνουμε τα φάρμακά μας με το σωστό τρόπο και με τη συνιστώμενη διάρκεια. Έτσι, αυτά θα απορροφώνται καλύτερα, θα επιτυγχάνεται μεγαλύτερη συγκέντρωσή τους στα κόκκαλά μας και θα μπορούν να δράσουν εκεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς που διέκοψαν την αγωγή τους υπέστησαν περισσότερα κατάγματα από αυτούς που τη συνέχιζαν. Έτσι, ακόμη κι αν αισθάνομαστε πολύ καλά, είναι πολύ σημαντικό να  παίρνουμε τα φάρμακά μας.

• Δεν θέλω να παίρνω φάρμακα, πράττω σωστά;

Το ανθρώπινο σώμα είναι ένα από τα τελειότερα δημιουργήματα στη φύση. Για διάφορους λόγους ωστόσο, μπορεί να παρουσιάσει δυσλειτουργίες και φθορά. Η ηλικία είναι μονάχα ένας από τους λόγους αυτής της φθοράς και η πρόοδος της επιστήμης και της φαρμακευτικής έχει συμβάλλει στην αναχαίτιση αυτής της διαδικασίας, την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Αυτός είναι και ο στόχος της χορήγησης φαρμακευτικής αγωγής κατά της οστεοπόρωσης. Σήμερα, έχουμε τα μέσα για την αντιμετώπισή της. Γιατί θα πρέπει η ευκαιρία αυτή να χαθεί;

• Συχνά παραλείπω μερικές δόσεις της φαρμακευτικής μου αγωγής. Τι πρέπει να κάνω;

Το να παραλείψουμε μια δόση είναι πιο συχνό απ’ ό,τι νομίζουμε. Τονίστηκε παραπάνω η σπουδαιότητα της σωστής και τακτικής λήψης της φαρμακευτικής μας αγωγής.

Σε περίπτωση που παραλείψουμε μια δόση, θα πρέπει να ανατρέξουμε στο φύλλο οδηγιών για το χρήστη ή να συμβουλευτούμε το φαρμακοποιό μας. Αν, για οποιονδήποτε λόγο, παραλείψουμε περισσότερες δόσεις ή δεν εμφανιστούμε στην προκαθορισμένη ημερομηνία για την επανάληψη ενέσιμης θεραπείας, οφείλουμε να ενημερώσουμε το γιατρό μας. Με αυτόν τον τρόπο θα εκθέσουμε τους προβληματισμούς μας και θα συμβάλλουμε ενεργά στη βελτιστοποίηση του θεραπευτικού σχήματος, είτε διατηρήσουμε το ίδιο είτε το αλλάξουμε.

Στην αντιμετώπιση χρονίων παθήσεων, όπως η οστεοπόρωση, γιατρός και ασθενής είναι συνοδοιπόροι. Η επιλογή, η εμπιστοσύνη και η ενημέρωση προς, αλλά και από το γιατρό είναι κλειδιά για την επιτυχία μιας μακροχρόνιας θεραπευτικής σχέσης.

• Μετά από μια συγκεκριμένη αγωγή αυξήθηκε η οστική μου πυκνότητα. Θα πρέπει να σταματήσω την θεραπεία;

Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας είναι σπουδαίο εργαλείο στην παρακολούθηση της θεραπείας της οστεοπόρωσης και την εκτίμηση της αποτελεσματικότητάς της.

Μια επόμενη μέτρηση μπορεί να δείξει αύξηση της οστικής πυκνότητας, στοιχείο που μπορεί να υποδηλώνει βελτίωση και γεμίζει με ικανοποίηση ασθενείς και γιατρούς. Άλλοτε πάλι, μπορεί να δείξει μείωση της οστικής πυκνότητας. Και αναρωτιέται κανείς: «Τσάμπα» τα έπαιρνα όλα αυτά τα φάρμακα;

Δεν πρέπει να βιαζόμαστε να αξιολογήσουμε τα αποτελέσματα της φαρμακευτικής θεραπείας. Το όφελος από την αγωγή κατά της οστεοπόρωσης είναι μεγάλο. Μπορεί να είναι άμεσο, αλλά συνήθως φαίνεται μετά από αρκετά χρόνια. Ούτε ο ενθουσιασμός ούτε η απογοήτευση είναι σύμμαχοι στην αντιμετώπιση χρονίων παθήσεων, όπως είναι η οστεοπόρωση.

Η επικοινωνία και η εμπιστοσύνη στο γιατρό μας, αλλά και η επίγνωση του τι κάνουμε και γιατί το κάνουμε είναι η μεγαλύτερη εγγύηση για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας μας.

• Γιατί ο γνωστός/φίλος/συγγενής μου που έχει την ίδια πάθηση με εμένα λαμβάνει εντελώς διαφορετική αγωγή;

Κάθε ζωντανός οργανισμός είναι διαφορετικός. Αυτή είναι η ομορφιά της φύσης. Έτσι, ένα φάρμακο μπορεί να είναι περισσότερο ταιριαστό σε έναν ανθρώπινο οργανισμό σε σχέση με κάποιο άλλο. Οι γιατροί το ονομάζουν «εξατομίκευση της θεραπείας».

Οι ιδιαιτερότητες που διαφοροποιούν την επιλογή ενός σκευάσματος μπορεί να σχετίζονται με την ηλικία, την παρουσία άλλων χρονίων νοσημάτων, τον τρόπο ζωής, τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες αλλά και την προτίμηση του ασθενούς. Όλα θα πρέπει να ζυγίζονται για να επιτύχουμε το μέγιστο δυνατό όφελος από τη θεραπεία.

Είναι πολύ σημαντικό να μοιραζόμαστε με τους συγγενείς ή τους φίλους μας πληροφορίες σχετικά με την θεραπεία κατά της οστεοπόρωσης. Συχνά, βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα την πάθησή μας. Απ’ την άλλη, κινδυνεύουμε να συντηρήσουμε «μύθους» και να πέσουμε θύματα παραπληροφόρησης. Η συζήτηση με το γιατρό μας θα μας βοηθήσει να κάνουμε τη βέλτιστη επιλογή γιατί – μην το ξεχνάμε – το φάρμακο προορίζεται για εμάς.

• Επειδή παίρνω φάρμακα και για άλλες παθήσεις, προτιμώ να σταματήσω την θεραπεία για την οστεοπόρωση. Έχω δίκιο;

Πολλοί άνθρωποι παίρνουν φάρμακα για συχνές παθήσεις, όπως η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπερχοληστερολαιμία, η οστεοαρθρίτιδα, τα αναπνευστικά και άλλα νοσήματα. Ωστόσο, η επίπτωση της οστεοπόρωσης έχει συστηματικά υποεκτιμηθεί. Αυτό δεν είναι μόνο επικίνδυνο, αλλά οδυνηρό για όσους βιώνουν τις συνέπειες των καταγμάτων.

Ένα κάταγμα είναι τόσο επώδυνο που μπορεί να εκτοξεύσει την αρτηριακή πίεση και να απορρυθμίσει δραματικά το σάκχαρο. Η προοδευτική απώλεια ύψους και η κύφωση επιβαρύνουν την αναπνευστική και καρδιακή λειτουργία. Η ακινητοποίηση συμβάλλει στην αύξηση του σωματικού βάρους και στην άνοδο των επιπέδων των λιπιδίων.

Κάθε σύστημα αλληλεπιδρά αρμονικά με τα υπόλοιπα και όταν πάσχει το ένα νοσεί όλος ο οργανισμός. Έτσι πρέπει να βλέπουμε το ανθρώπινο σώμα, σαν ένα. Δεν υπάρχει χώρος για διαχωρισμούς όταν στόχος είναι η ποιότητα ζωής.

Η οστεοπόρωση είναι μια ύπουλη νόσος. Ερευνητές, θεραπευτές, φαρμακευτικές εταιρείες και ασθενείς, όλοι μαζί έχουν καταφέρει σημαντικά βήματα στην αντιμετώπισή της και συνεχίζουν να εργάζονται για να μας προσφέρουν καλύτερη ποιότητα ζωής.

Παίρνουμε τα φάρμακά μας όπως και για όσο πρέπει για να έχουμε γερά κόκκαλα. Και «γερά κόκκαλα» σημαίνει περισσότερος χρόνος για ευχάριστη και παραγωγική εργασία, διασκέδαση και προσφορά σε αυτούς που αγαπάμε χωρίς περιορισμούς και εξαρτήσεις.

Δε θυσιάζουμε τίποτε από αυτά. Εσύ;